W miejscu obecnie istniejącego kościoła chlastawskiego istniała w XVI w. kaplica, najprawdopodobniej drewniana. Dzięki zapisowi w księdze kościelnej z 1638 r. wiadomo, iż 6 czerwca 1635 r. „swawolni i źli hultaje w nocy poprzedzającej Dzień Bożego Ciała podpalili kościółek w Chlastawie, który spłonął całkowicie „. Potwierdza to notatka powizytacyjna z 1640 r.: „… przed reformacyją znajdowała się we wsi Chlastawie kaplica katolicka, zajęta przez heretyków, przed kilku laty spalona obecnie przez tychże na nowo postawiona”. Brak jednak bliższych wiadomości na temat wielkości obiektu i jego formy architektonicznej.
Istniejący do dziś kościół wzniesiono w 1637 r. Fundatorem był ówczesny właściciel wsi Radislaw Miesitschka, z pochodzenia Czech, pełniący służbę u króla szwedzkiego Gustawa Adolfa. Miesitschek dał się poznać jako gorliwy obrońca „ewangelickiej wolności w czasach ucisku” (jeszcze w 1904 r. w miejscowym kościele znajdował się portret fundatora). Zbór chlastawski powstał w sytuacji, gdy protestanci stanowili ograniczoną w swych prawach i zagrożoną mniejszość. Dlatego budowla ta należała do tzw. kościołów granicznych, wznoszonych przez protestantów w miejscowościach przygranicznych. Miały one umożliwiać uczestnictwo w nabożeństwach prześladowanym współwyznawcom z pobliskiego Śląska. Budowa nowego kościoła- jak informuje data na belce nad ołtarzem- ukończona została w 1637 r., ale prace nad wyposażeniem wnętrza trwały przez następne dziesięciolecia. W 1655 r. przerwę w pracach spowodował najazd szwedzki na Polskę i szkody wyrządzone przez wojska brandenburskie. Świątynia została splądrowana, zrabowano chrzcielnicę i dwa dzwony. Pastor musiał uciekać, a następny przybył dopiero w 1660 r. Lata następne to jednak okres bogaty w dary i fundacje.
W 1680 r. z inicjatywy Jana Ernesta Mesitschka, syna Radislawa, powstała polichromia wnętrza i loży kolatorskiej. W 1690 r. wzniesiono obok kościoła dzwonnicę z bramą, prowadzącą na cmentarz przyświątynny. Dwa lata później do kościoła dobudowano zakrystię. Inwentarz Kohtego opisuje kościół chlastawski sprzed przebudowy XX-wiecznej; warto więc zacytować fragmenty tego opisu: ” Kościół jest budowlą jednonawową w konstrukcji ryglowej, od strony zewnętrznej oszalowaną deskami. Za trójbocznym zamknięciem od strony wschodniej położona jest zakrystia. Pokryty gontem dach zwieńczono wieżyczką. Choć wnętrze mierzy tylko 6,6 m szerokości i 15 m długości, to belki otwartego wiązania dachowego spoczywają na podciągu, wspartym na jednym słupie z czterema zastrzałami. Od strony zachodniej wbudowano dwie, położone jedna nad drugą, empory. Trzecia empora otacza ołtarz. Poza tym od strony północnej położona jest kruchta, a nad nią loża właścicieli majątku. Fazowania belek, kolumna oraz zastrzały zdradzają w swoim ukształtowaniu piętno średniowiecznej sztuki ciesielskiej. Cały kościół został starannie ozdobiony polichromią w technice tempery. Umocowany do krokwi deskowy sufit pokryty jest wicią roślinną (…) Napis na przedpiersiu dolnej empory zachodniej informuje, że była ona malowana po raz pierwszy w 1638 r. i powtórnie w 1680 r.”.
Kohte wspomina również o wyposażeniu kościoła, obecnie częściowo już nie zachowanym: „obraz w ołtarzu głównym (ufundowanym w 1638 r. przez Radislawa Miesitschka) przedstawia tronującego Zbawiciela, który w lewej ręce trzyma chorągiew zwycięstwa /laborum/, prawą wskazuje na sakrament Wieczerzy Pańskiej, stopami zaś depcze smoka i szkielet, symbolizujące piekło i śmierć. Obraz w predelli ukazuje Ostatnią Wieczerzę, zaś w zwieńczeniu Wniebowstąpienie Pańskie (z ołtarza tego zachowało się jedynie zwieńczenie).
Ambona ufundowana została przez syna Radislawa, Zygmunta Fryderyka Miesitschka w 1651 r.. Kohte pisał, że: „stojąca pod ścianą południową ambona ozdobiona została całopostaciowymi obrazami Syna Bożego, Apostoła Pawła, Andrzeja i Bartłomieja oraz czterech ewangelistów. Autor tych malowideł pozostawił swój podpis: Anno 1651 die 30. July Christophorus Petzelius pictor”. W 1663 r. żona fundatora Kościoła Małgorzata ufundowała nową drewnianą, ośmioboczną chrzcielnicę. Jej cynowa misa chrzcielna dorobiona została prawie 100 lat później, w 1761 r.
Dziewiętnastowieczny opis świątyni, dokonany przez Kohtego przedstawia również inne elementy wyposażenia:
1/ konfesjonał w zakrystii z malowaną na frontowej ścianie pulpitu sceną przedstawiającą faryzeusza i celnika (k. XVII w.),
2/ dwa krzesła ozdobione alegorycznymi malowidłami (2. poł. XVII w.),
3/ niewielki świecznik korpusowy z mosiądzu (XVII-XVIII w.), 4/ trzy dzwony (o średnicach 58, 48 i 40 cm) odlane w latach 1724-25 w pracowni ludwisarskiej Johana Ferdinanda Schramma z Frankfurtu nad Odrą (na największym z nich – ufundowanym przez Aleksandra Bronikowskiego – widniał napis: Verbum domini manet in aeternum/ Słowo Pańskie trwa na wieki).
Do starego wyposażenia należały również epitafia z XVII w. (ze zboru chlastawskiego pochodzą m. in. portrety trumienne Bronikowskich, Schlichtyngów i Jana Ernsta Misitschka, przechowywane w muzeum w Międzyrzeczu). Na początku XX w. częścią bogatego wyposażenia świątyni były dekoracyjne ławy kościelne. Ewangelicka parafia w Chlastawie w ciągu XVII i XVIII w. obejmowała okręg o promieniu 2- 3 mil. W nabożeństwach uczestniczyli liczni mieszkańcy sąsiednich gmin, aż po okolice Zbąszynia i Nowego Tomyśla. W kościółku mieszczącym 400 osób musiano tak sprawować Wieczerzę Pańską, że ci którzy już przyjęli sakrament, opuszczali kościół, aby zrobić miejsce innym. Podczas nabożeństw okna i drzwi pozostawiano otwarte, aby w liturgii mogli uczestniczyć również stojący wokół kościoła.
W 1775 r. Chlastawa utraciła swe dawne znaczenie. W wyniku ustawy Sejmu zezwalającej na budowanie nowych zborów, zostały powołane do życia nowe parafie w okolicy. Znacznie zmniejszyła się liczba członków gminy, która dotychczas skupiała 15 wsi. Przy parafii w Chlastawie pozostały wsie: Chlastawa (z majątkiem należącym do ewangelickiej rodziny Bronikowskich), Kosieczyn i nieliczni ewangeliccy mieszkańcy Dąbrówki Wielkopolskiej.
Na mocy traktatu zjednoczeniowego z 15 lutego 1786 r. do parafii chlastawskiej przyłączona została gmina ewangelicka w Rogozińcu. W końcu XIX w. parafia w Chlastawie skupiała wiernych z Kosieczyna, Rogozińca i Dąbrówki Wielkopolskiej. Gmina ewangelicka w Chlastawie liczyła wówczas 849 wiernych.
Na przełomie XIX i XX w. znacznie zubożała kasa gminy a kościół był w coraz gorszym stanie technicznym. Noszono się nawet z zamiarem rozbiórki zboru i budowy nowego obiektu. Jednakże właściciel wsi Seweryn Zakrzewski podjął się ratowania świątyni i zgodził się ponieść koszty jej restauracji; decyzja ta wymagała zastawienia majątku.
W latach 1907-1912 kościół został poddany gruntownemu remontowi i rozbudowie. Podczas prac konserwatorskich odnowiono i uzupełniono XVII-wieczną polichromię. Korpus świątyni przedłużono o dwa metry w kierunku zachodnim i połączono z nowo wzniesioną wieżą. Zaprojektowana przez radcę budowlanego Leidicha z Poznania i wybudowana w 1910 r. wieża była wzorowana na drewnianej wieży katolickiego kościoła w Krowiarkach na Śląsku. W tym też czasie przy ścianie południowej dostawiono aneks z emporą organową. Najstarszy z zachowanych na terenie historycznej Wielkopolski zborów protestanckich po II wojnie światowej został przejęty przez Katolików. Pierwotnie świątynia nosiła tytuł św. Kazimierza; obecnie Narodzenia Najświętszej Marii Panny.1926 r. – foto ze zbioru Zdzisława Nowaka
Pocztówka z lat 20-30-tych XX wieku (foto ze zbioru Zdzisława Nowaka)
Poświęcony 8 października 1957 r. kościół jest filią parafii pw. Macierzyństwa Najświętszej Marii Panny w Zbąszynku. Na początku lat 80-tych przeprowadzono częściową konserwację polichromii ścian i stropu obiektu; prace prowadziła firma konserwatorska z Poznania. W 1993 r. osuszono ściany obiektu. W 1997 r. wykonano nową instalację ppoż. i antywłamaniową. W 1998 r. wymieniono gont i deski szalunku wieży, a także część elementów konstrukcyjnych wieży; wykonano także nową tarczę zegarową. W okresie powojennym z kościoła ubyło kilka elementów pierwotnego wyposażenia: portret trumienny chłopca (zaginął ok. 1972 r.), ława kolatorska (przechowywana obecnie w muzeum w Świebodzinie), herby i portrety trumienne (przeniesione w latach 70-tych do muzeum w Międzyrzeczu).
Z dniem 01 grudnia 1990 r., mocą Dekretu Biskupa Gorzowskiego Józefa Michalika, następują zmiany granic naszej parafii. Do naszej parafii Zbąszynek zostaje dołączona wieś Chlastawa z jej przepięknym drewnianym kościółkiem pw. Narodzenia NMP.
Remont wieży kościelnej w Chlastawie
W połowie sierpnia 2015 r. rozpoczął się drugi etap prac konserwatorskich i remontowych w naszym filialnym kościółku pw. Narodzenia NMP w Chlastawie. Po wymianie pokrycia dachowego w 2014 roku rozpoczęły się prace:
– wzmacnianie kamieniami fundamentów wokół kościoła,
– zrywanie starych tynków na ścianach i nakładanie nowych wewnątrz świątyni,
– nakładanie nowych desek na całej wieży kościelnej
Tegoroczne prace, które trwały od 24.08.2015r. do końca października 2015r. sfinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urząd Miasta i Gminy w Zbąszynku…. czytaj więcej
Remont dachu kościoła w Chlastawie
20.05.2014r. rozpoczęła się realizacja projektu dotyczącego prac zabiezpieczających i ratunkowych przy pokryciu dachowym zabytkowego Kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chlastawie pochodzącego z XVII wieku.
Natomiast we wrześniu 2014 r. zaczęły się wieloetapowe prace konserwatorskie tegoż kościoła filialnego. Drewniana świątynia w Chlastawie wraz z dzwonnicą i cmentarzem stanowią unikatowy zabytkowy zespół sakralny.
W I etapie prac, w dniu 15.10.2014r. zostały wykonane prace polegające na wymianie zdegradowanego pokrycia dachowego z klepki na łupany gont.
Prace przy wymianie dachu wykonywali górale z Nowego Targu. Efekt wykonanych prac jest znakomity!
Inwestycja jest dotowana z budżetu państwa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Deutsch-Polnische Stiftung Kulturpflege und Denkmalschutz (Niemiecko-Polską Fundację Ochrony Zabytków Kultury), Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Urzędu Miasta i Gminy Zbąszynek oraz ze środków naszej parafii… czytaj więcej
09.04.2006 r. Drewniany kościółek w Chlastawie ze starą dzwonnicą (foto ze zbioru Zdzisława Nowaka)
09.04.2006 r. widok z chóru na prezbiterium (foto ze zbioru Jerzego Ganeckiego)
09.04.2006r. ołtarz wraz z obrazem Narodzenia NMP (foto ze zbioru Jerzego Ganeckiego)
09.12.2012 r. Ambona w kościółku w Chlastwie (foto ze zbioru Zdzisława Nowaka)
Irena Chłopek – długoletnia opiekunka zabytkowego kościółka w Chlastawie (foto ze zbioru Jerzego Ganeckiego)
Kontakt z p. Ireną Chłopek w związku ze zwiedzaniem zabytkowego kościółka w Chlastawie:
tel. 510 160 214
01.09.2013 r. Odpust w Kościółku pw. Narodzenia NMP Chlastawie, wideo: Marcin Michalak